Cứ mỗi độ mưa về hay con nước bắt đầu lên, những chùm bông so đũa trắng ngần, tím biếc lại lấp ló bên hàng rào, bờ ao. Với người miền Tây, đó không chỉ là một loại rau dân dã, mà còn là cả một vùng trời ký ức về bếp lửa xưa, về mâm cơm đầm ấm của mẹ.
Mỗi vùng đất đều có những loài cây, loài hoa gắn liền với ký ức, và với người dân miền Tây Nam Bộ, bông so đũa chính là một trong những hoài niệm ngọt ngào nhất. Cái tên nghe mộc mạc, giản dị như chính tính cách con người nơi đây, nhưng lại ẩn chứa cả một nền văn hóa ẩm thực độc đáo và những câu chuyện về "bếp miền Tây xưa" đầy ắp tình thương.
Loài hoa báo hiệu mùa mưa về
So đũa là loài cây dễ trồng, dễ sống. Người ta chẳng cần chăm bón cầu kỳ, cứ cắm một nhánh cây già xuống đất bờ mương, bờ ao hay góc vườn, nó tự vươn mình lên xanh tốt. Cây so đũa thân khẳng khiu, lá kép nhỏ xinh, nhưng đến mùa thì trổ hoa thành từng chùm trắng muốt, hoặc đôi khi là màu tím lãng mạn (so đũa tím).
Đối với người dân miệt vườn, hình ảnh bông so đũa nở rộ là dấu hiệu báo một mùa mưa nữa lại về, hay khi con nước nổi bắt đầu tràn đồng. Những chùm hoa mỏng manh, duyên dáng đung đưa trong gió, như vẫy gọi người ta hái về cho bữa cơm chiều.
Nhớ ngày xưa, mỗi khi trời chuyển mưa lâm râm, bà hay mẹ lại xách cái rổ tre ra sau hè, với tay hái từng chùm bông so đũa. Đám trẻ con xúm xít chạy theo, vừa chơi vừa phụ lặt hoa. Cái khung cảnh yên bình, mộc mạc ấy đã trở thành một phần ký ức không thể phai mờ của bao thế hệ.
Bông So Đũa: Từ Vườn Nhà Đến Mâm Cơm Ấm Tình Thân
Bông so đũa không phải là món cao lương mỹ vị, nhưng nó là linh hồn của nhiều món ăn đặc trưng, làm nên hương vị riêng của ẩm thực miền Tây.
Vị đắng nhẹ, ngọt hậu - Nét duyên của ẩm thực miệt vườn
Điều đặc biệt làm nên sức hấp dẫn của bông so đũa chính là hương vị của nó. Trước khi chế biến, người ta phải tỉ mẩn lặt bỏ phần nhụy đắng bên trong. Ấy vậy mà khi ăn, bông so đũa vẫn giữ lại một vị "nhân nhẩn" rất nhẹ, để rồi ngay sau đó là vị ngọt thanh, bùi bùi lan tỏa nơi đầu lưỡi.
Chính cái vị "đắng trước ngọt sau" ấy lại là thứ gây thương nhớ. Nó như một nét duyên ngầm, phải từ từ thưởng thức mới cảm nhận hết được cái ngon, cái tinh túy của đất trời ban tặng.
Những món ngon "thương nhớ" từ bông so đũa
Trong căn bếp miền Tây xưa, khi nguyên liệu còn đơn sơ, chủ yếu là "cây nhà lá vườn", bông so đũa đã góp mặt trong vô số món ăn:
Canh chua bông so đũa: Đây có lẽ là món ăn "kinh điển" nhất. Bông so đũa nấu canh chua với cá lóc, cá linh hay đơn giản là mấy con tôm đất. Vị chua thanh của me, vị ngọt của cá tôm, quyện với vị nhân nhẩn, giòn giòn, ngọt hậu của bông so đũa tạo nên một tô canh giải nhiệt tuyệt vời.
Bông so đũa luộc chấm kho quẹt: Món ăn của sự giản dị đến tột cùng. Bông so đũa vừa chín tới, giữ được màu trắng nõn và độ giòn. Chấm vào nồi kho quẹt đậm đà, tóp mỡ giòn tan, chỉ vậy thôi cũng đủ "hao cơm".
Lẩu mắm và các món lẩu: Sẽ thật thiếu sót nếu một nồi lẩu mắm trứ danh miền Tây lại thiếu đi dĩa rau "ăn kèm" có bông so đũa. Vị đắng nhẹ của hoa cân bằng hoàn hảo vị mặn mòi, đậm đà của mắm, khiến món lẩu thêm phần đặc sắc.
Bông so đũa xào tép: Một món xào nhanh gọn mà ngon miệng. Bông so đũa xào trên lửa lớn cùng tỏi phi thơm và vài con tép bạc, giữ được độ giòn, ăn cùng cơm nóng thì không gì bằng.
Không Chỉ Là Món Ăn, Đó Là Cả Một Vùng Ký Ức
Ngày nay, giữa vô vàn sơn hào hải vị, bông so đũa vẫn có một chỗ đứng riêng. Nhưng với những người con xa xứ, hay những ai đã đi qua cái thời cơ cực mà đầm ấm, bông so đũa còn mang một giá trị lớn hơn cả một món ăn.
Đó là ký ức bếp miền Tây xưa: Là hình ảnh người bà, người mẹ cặm cụi bên bếp củi, khói lam chiều cay nồng mắt. Là âm thanh tiếng mưa rơi lộp độp trên mái nhà, ngoài vườn bông so đũa trắng xóa. Là mâm cơm đạm bạc nhưng quây quần, rộn rã tiếng cười, nơi vị đắng của bông hoa hòa cùng vị ngọt của tình thân.
Thưởng thức một món ăn từ bông so đũa ngày nay không chỉ là ăn cho no, mà còn là ăn để "tìm về". Tìm về cái vị quê hương chân chất, tìm về cái tình người mộc mạc, tìm về những ngày tháng gian khó nhưng bình yên đã lùi xa.
Giữ Lửa Cho Bếp Miền Tây Xưa
Cuộc sống hiện đại có thể làm thay đổi thói quen ăn uống, nhiều món ăn cầu kỳ, mới lạ ra đời. Nhưng những giá trị mộc mạc, chân phương như bông so đũa vẫn âm thầm tồn tại. Nó là gạch nối giữa quá khứ và hiện tại, nhắc nhở chúng ta trân trọng những gì bình dị nhất.
Chiều nay, nếu tình cờ bắt gặp một gánh hàng rong bán mớ bông so đũa còn tươi non, hãy thử mua về. Nấu một nồi canh chua, hay đơn giản là luộc chấm mắm. Để rồi khi nếm thử, bạn sẽ thấy cả một vùng ký ức về bếp miền Tây xưa ùa về, ấm áp và thân thương đến lạ.
