Giữa mênh mông sông nước Cửu Long, loài hoa tím biếc trôi miên man theo con nước lớn ròng ấy không chỉ là cảnh sắc, mà còn là "vị của quê hương". Từ một loài thủy sinh hoang dại, lục bình đã đi vào gian bếp của các bà, các mẹ, trở thành những món ngon gói ghém cả bầu trời ký ức miền Tây xưa.
Khúc biến tấu từ loài cây "trôi sông lạc chợ"
Người miền Tây có câu: "Muốn ăn bông súng mắm kho/ Thì vô Đồng Tháp ăn cho đã thèm". Nhưng nếu muốn nếm trọn cái vị thanh tao, xốp nhẹ và mát lành của phù sa, thì phải tìm ăn ngó lục bình.
Xưa kia, lục bình mọc dày đặc nghẽn cả dòng kênh, chủ yếu dùng làm thức ăn cho gia súc hoặc ủ phân. Nhưng trong những năm tháng khó khăn, sự sáng tạo của người dân vùng lũ đã biến loài "rau dại" này thành đặc sản. Không phải bụi nào cũng ăn được, người sành ăn phải chèo xuồng ra giữa dòng, chọn những bụi lục bình tơ, chưa trổ hoa cao, tước lấy phần cọng non (ngó) trắng nõn nà, mềm xốp.
Thứ nguyên liệu "0 đồng" ấy, khi kết hợp với sản vật đồng quê, lại tạo nên những hương vị khó quên.
Canh chua lươn đồng nấu lục bình: Vị thanh giải nhiệt
Trong cái nắng oi ả của miền châu thổ, không gì "đã" bằng một tô canh chua lươn nấu đọt lục bình.
Lươn đồng mùa nước nổi béo tròn, thịt ngọt lịm, nấu cùng me chua, nêm chút ớt cay nồng. Khi nước canh sôi bùng, thả vội mớ lục bình đã rửa sạch vào rồi nhắc xuống ngay. Cái hay của lục bình là thân xốp, cực kỳ thấm gia vị.
Chỉ cần cắn nhẹ, nước canh chua ngọt ứa ra trong khoang miệng, hòa với độ giòn sần sật của rau và vị béo của lươn. Món ăn này không chỉ ngon miệng mà còn là bài thuốc thanh nhiệt dân gian hữu hiệu.
Lục bình xào tép trấu: Sự giản đơn tinh tế
Nếu canh chua là sự hòa quyện của nhiều vị, thì lục bình xào tép lại tôn vinh sự nguyên bản.
Những con tép trấu (tép bạc đất) còn nhảy soi sói, vỏ mỏng tang, rang sơ với mỡ tỏi cho thơm điếc mũi, rồi đảo nhanh cùng lục bình cắt khúc. Bí quyết nằm ở chỗ lửa phải lớn và tay phải nhanh.
Lục bình vừa chín tới vẫn giữ được độ giòn, vị ngọt của tép thấm sâu vào từng thớ rau. Món này ăn kèm cơm trắng nóng hổi, chấm thêm chén nước tương dầm ớt hiểm thì bao sơn hào hải vị cũng không đổi. Đôi khi, người ta còn xào cả bông lục bình, mang lại vị ngọt hậu rất riêng, vừa đẹp mắt lại vừa ngon miệng.
Lục bình chấm mắm kho: Đỉnh cao hương vị khẩn hoang
Sẽ là thiếu sót lớn nếu nhắc đến ẩm thực miền Tây mà bỏ qua món mắm kho ăn kèm rau sống. Bên cạnh bông súng, rau dừa, lá hẹ... đĩa rau ghém miền Tây giờ đây không thể thiếu lục bình.
Vị nhạt và tính hàn của lục bình sống là mảnh ghép hoàn hảo cho nồi mắm kho (mắm cá linh, cá sặc) đậm đà, mặn mòi. Người ăn thường bẻ đôi cọng lục bình, chấm ngập vào chén mắm chưng, để cảm nhận sự đối lập thú vị giữa thanh và đậm, giữa giòn và mềm. Đó chính là triết lý cân bằng âm dương trong ẩm thực của cha ông ngày trước.
"Bắt con cá lóc nướng trui Làm mâm rượu trắng đãi người bạn xa" Và thêm một đĩa lục bình Để nghe câu hát ân tình nước non.
Món ngon từ ký ức
Ngày nay, ngó lục bình đã vượt khỏi lũy tre làng, trở thành món "rau sạch" được săn đón tại các nhà hàng đặc sản trên phố thị. Nhưng với những người con xa xứ, lục bình ngon nhất vẫn là khi được ăn trên chiếc chỏng tre sau nhà, trong buổi cơm chiều chạng vạng có tiếng bìm bịp kêu nước lớn.
Món ăn ấy không cầu kỳ, nhưng chứa đựng sự tần tảo của mẹ, sự hào sảng của đất trời phương Nam. Để rồi mỗi khi nhìn thấy sắc hoa tím trôi lững lờ, lòng người viễn xứ lại rưng rưng nhớ về một miền quê nghèo nhưng đậm đà tình nghĩa.
