Giữa nhịp sống hối hả của phố thị, người con xa quê đôi khi lại thèm quay quắt cái vị ngọt thanh, giòn sần sật của củ hủ dừa. Không chỉ là một nguyên liệu nấu ăn, củ hủ dừa còn là "chứng nhân" của gian bếp miền Tây xưa cũ, gói ghém trong đó cả sự hào sảng và tình thương mộc mạc của những người mẹ, người bà bên dòng Cửu Long.
"San Hô" Của Miệt Vườn: Sự Hy Sinh Thầm Lặng
Người miền Tây thường nói vui rằng củ hủ dừa là "món ăn nhà giàu". "Giàu" không phải vì mua nó tốn tiền triệu, mà bởi muốn ăn một cái củ hủ, người ta phải đốn hạ cả một cây dừa đang độ xuân xanh.
Củ hủ dừa là phần non nhất, trắng nhất nằm sâu trong ngọn cây dừa. Để lấy được nó, người nông dân phải chặt bỏ lớp lớp bẹ già xù xì bên ngoài. Cả một cây dừa to lớn, rốt cuộc chỉ chắt chiu lại được phần lõi trắng ngần, ngọt lịm, to cỡ bắp chân người lớn.
Trong tâm thức người dân xứ dừa Bến Tre hay Trà Vinh, cây dừa gắn liền với đời người. Chặt một cây dừa là một quyết định lớn. Vì thế, củ hủ dừa ngày xưa hiếm khi xuất hiện trong bữa cơm thường nhật. Nó chỉ hiện diện khi nhà có việc trọng đại: đám cưới, đám giỗ, hay khi có khách quý phương xa ghé thăm. Đó là minh chứng rõ nét nhất cho tính cách hào sảng miền Tây cái gì ngon nhất, quý nhất đều dành đãi khách.
Bếp Lửa Miền Tây Và Những Món Ngon Từ Ký Ức
Nếu ai đã từng lớn lên dưới những mái nhà lá ven sông, hẳn không quên được hình ảnh chái bếp ám mùi khói, nơi các bà, các má thoăn thoắt thái từng lát củ hủ dừa mỏng tang.
Trong không gian bếp miền Tây xưa, củ hủ dừa là "vua" của các loại rau củ bởi sự linh hoạt đến kỳ lạ:
Gỏi củ hủ dừa tôm thịt: Đây được xem là món "quốc hồn quốc túy". Cái giòn tan, ngọt mát của củ hủ dừa hòa quyện với vị chua cay của nước mắm tỏi ớt, cái béo của tôm thịt ba chỉ và chút hăng nồng của rau răm. Một miếng gỏi là đủ đánh thức mọi giác quan.
Củ hủ dừa kho tộ: Món ăn đưa cơm nhất những chiều mưa. Củ hủ cắt khúc dày, kho chung với thịt ba rọi (ba chỉ) xắt con cờ. Mỡ heo tươm ra ngấm vào củ hủ dừa, làm dịu đi cái giòn, thay vào đó là độ mềm mại, béo bùi khó tả.
Bánh xèo củ hủ dừa: Thay vì dùng giá đỗ, người miền Tây dùng củ hủ dừa thái sợi rải lên lớp bột vàng ươm. Khi chín, củ hủ dừa vẫn giữ được độ ngọt, làm cho chiếc bánh xèo trở nên thanh tao, bớt ngán dầu mỡ.
Nỗi Nhớ "Trắng Ngần" Giữa Lòng Phố Thị
Ngày nay, việc tìm mua củ hủ dừa ở thành phố không còn quá khó khăn. Các nhà hàng sang trọng cũng đưa món ăn dân dã này vào thực đơn với giá đắt đỏ. Thế nhưng, với những người con xa xứ, hương vị ấy dường như vẫn thiếu một chút gì đó.
Có lẽ, cái thiếu ấy là hương khói bếp, là tiếng cười nói rộn ràng của xóm giềng khi xúm lại làm cỗ, là bàn tay chai sần của cha khi ráng sức đốn cây dừa già sau vườn.
Củ hủ dừa hiện đại được đóng gói hút chân không, trắng đẹp và tiện lợi. Nhưng củ hủ dừa trong ký ức là loại vừa mới chặt xuống, nhựa còn tươm, cắn một miếng sống ngay tại gốc dừa cảm nhận được dòng sữa ngọt lành của đất phù sa dâng lên đầu lưỡi.
Giữ Gìn Hồn Quê Trong Từng Thớ Củ
Ẩm thực không chỉ là chuyện ăn uống, nó là văn hóa, là sợi dây kết nối quá khứ và hiện tại. Củ hủ dừa với bếp miền Tây xưa mãi là một biểu tượng đẹp đẽ của vùng đất chín rồng. Dù cuộc sống có hiện đại đến đâu, hương vị mộc mạc, chân thành ấy vẫn là "đường về nhà" ngắn nhất trong lòng mỗi người con đất Việt.
