Dấu chân từ đất tổ Nghệ An – Cội nguồn linh thiêng của họ Hồ
Dòng họ Hồ Việt Nam có cội nguồn từ cụ Hồ Hưng Dật, người gốc Hàng Châu (Chiết Giang, Trung Quốc) đến định cư ở Nghệ An vào thế kỷ X. Từ đó, họ Hồ đã bén rễ, phát triển mạnh mẽ tại Nghệ Tĩnh – đặc biệt là các vùng Thanh Chương, Hưng Nguyên, Hương Sơn... nơi lưu giữ nhiều dấu tích lịch sử và tín ngưỡng của dòng họ.
Qua nhiều thế hệ, con cháu cụ Hồ Hưng Dật trở thành tầng lớp trí thức, quan lại, sĩ phu yêu nước. Họ Hồ cũng là dòng họ hiếm hoi có thể lập nên triều đại riêng: nhà Hồ với vua Hồ Quý Ly. Trải qua các biến cố lịch sử, các nhánh họ Hồ bắt đầu rời quê hương – người thì theo con đường học hành, người thì chinh chiến, khai hoang, vào Nam lập nghiệp. Đó là hành trình mở rộng không gian sinh tồn, cũng là hành trình mở đất và giữ gìn tinh thần cội nguồn.
Khánh Hòa – vùng đất ven biển Nam Trung Bộ, cách xa quê tổ hàng nghìn cây số – trở thành điểm đến của một trong những chi họ Hồ sớm nhất ở miền Trung – chính là họ Hồ Khánh Hòa.
Hành trình Nam tiến – Từ Nghệ Tĩnh vào vùng đất mới
Theo gia phả và truyền khẩu, chi họ Hồ ở Khánh Hòa phần lớn bắt nguồn từ các chi họ gốc Nghệ An, di cư vào Nam vào khoảng thế kỷ XVII – XVIII, trong thời kỳ chúa Nguyễn mở rộng bờ cõi và kêu gọi dân vào Nam khai hoang, lập ấp.
Nhiều nhóm người Nghệ Tĩnh đã theo đoàn quân – dân xuôi vào vùng đất hoang vu của phủ Diên Khánh, Ninh Hòa, Cam Ranh… để lập làng. Trong số đó có một bộ phận hậu duệ họ Hồ – mang theo gia phả, hương hỏa, và đặc biệt là ý thức dòng tộc sâu sắc.
Các chi họ Hồ ở Khánh Hòa chủ yếu tập trung ở những vùng như:
Ninh Hòa: Vùng đất có truyền thống học hành, lưu giữ nhiều tộc phả họ Hồ cổ.
Diên Khánh, Vĩnh Xương: Nơi có các chi nhánh họ Hồ lớn, hiện vẫn còn nhà thờ họ.
Cam Lâm, Cam Ranh: Những vùng đồng bằng mới mở, nơi họ Hồ sớm chiếm lĩnh và phát triển mạnh mẽ.
Họ Hồ đã hòa nhập và xây dựng đời sống mới tại Khánh Hòa nhưng không bao giờ quên nguồn cội. Câu nói “từ đất tổ ra đi” là một niềm kiêu hãnh, không chỉ là hành trình địa lý mà còn là hành trình tinh thần.
Vai trò và đóng góp của họ Hồ tại Khánh Hòa
Ngay từ những ngày đầu đến vùng đất mới, người họ Hồ tại Khánh Hòa đã thể hiện sự năng động, cần cù, ham học và đoàn kết – những đức tính đặc trưng của dòng họ. Họ nhanh chóng trở thành những người có vai trò nòng cốt trong cộng đồng:
Tham gia khai khẩn đất hoang, lập làng, phát triển nông nghiệp và nghề biển.
Đóng góp trong việc truyền bá chữ Hán, chữ Nôm, giữ gìn văn hóa, tín ngưỡng truyền thống.
Nhiều người trở thành nhà giáo, quan lại, chí sĩ yêu nước trong các phong trào chống Pháp – chống Mỹ.
Có thể kể đến các nhân vật tiêu biểu:
Cụ Hồ Văn Nghiêm (Ninh Hòa): nhà giáo nổi tiếng cuối thế kỷ XIX, góp phần lớn trong việc mở lớp học chữ Hán và đạo đức Nho giáo.
Ông Hồ Đắc Trung: Cán bộ cách mạng thời chống Pháp, từng giữ chức vụ cao tại tỉnh Khánh Hòa.
Nhiều liệt sĩ họ Hồ: Đã hi sinh trong các cuộc chiến bảo vệ Tổ quốc từ thời chống Pháp, chống Mỹ cho đến biên giới Tây Nam.
Không chỉ trong quá khứ, hiện nay con cháu họ Hồ tại Khánh Hòa đang tiếp nối truyền thống cha ông:
Có người giữ vai trò trong hệ thống chính trị – quản lý nhà nước.
Nhiều người là bác sĩ, kỹ sư, trí thức, doanh nhân, nhà giáo đóng góp tích cực cho tỉnh nhà và đất nước.
Gìn giữ cội nguồn – Truyền thống họ tộc bền vững
Một trong những điểm sáng của họ Hồ Khánh Hòa là ý thức giữ gìn bản sắc và nguồn cội. Dù cách xa quê tổ hàng ngàn cây số, nhưng họ vẫn duy trì các hoạt động văn hóa – tâm linh gắn với tổ tiên:
Xây dựng nhà thờ họ tại các địa phương, nơi thờ cụ Hồ Hưng Dật và các vị tiền bối khai cơ.
Tổ chức giỗ tổ hàng năm vào mùng 9 tháng Giêng âm lịch, trùng với lễ húy nhật Hồ Hưng Dật ở Nghệ An – như một cách “nối nhịp” với đất tổ.
Biên soạn gia phả, cập nhật phả hệ thường xuyên để truyền cho thế hệ sau hiểu và trân trọng truyền thống.
Ngoài ra, họ Hồ tại Khánh Hòa cũng tích cực tham gia các hoạt động kết nối dòng họ trên cả nước như:
Đại hội họ Hồ toàn quốc.
Các cuộc hành hương về Nghệ An – quê tổ để dự lễ giỗ cụ Hồ Hưng Dật.
Giao lưu học thuật, văn hóa giữa các chi họ Hồ ở Trung – Nam – Bắc.
Niềm tự hào và tinh thần “rễ sâu – cành vươn xa”
Câu chuyện họ Hồ Khánh Hòa là một minh chứng sống động cho tinh thần “rễ sâu – cành vươn xa” của người Việt. Từ gốc rễ Nghệ An, họ Hồ đã vươn mình, bám trụ và nở hoa trên mảnh đất mới Khánh Hòa – nơi nắng gió nhưng cũng đầy cơ hội.
Trong hành trình ấy, ý thức về dòng tộc, về tổ tiên, và trách nhiệm giữ gìn truyền thống chính là sợi dây nối kết các thế hệ. Dù là người nông dân trên đồng muối Ninh Hòa, hay kỹ sư ở thành phố biển Nha Trang, tất cả đều tự hào là con cháu cụ Hồ Hưng Dật, mang trong tim lời dặn của tổ tiên về lòng yêu nước, tinh thần học vấn, và nghĩa tình dòng tộc.
