Quảng Ngãi

Quảng Ngãi là một tỉnh ven biển nằm ở phía bắc vùng Duyên hải Nam Trung Bộ, miền Trung Việt Nam. Trung tâm hành chính của tỉnh là phường Cẩm Thành, cách Thành phố Hồ Chí Minh 820 km về phía bắc, cách thành phố Đà Nẵng 130 km về phía nam và cách Thủ đô Hà Nội 908 km về phía nam tính theo đường Quốc lộ 1.

Theo dữ liệu Sáp nhập tỉnh, thành Việt Nam 2025, Quảng Ngãi có:

• Diện tích: 14.833 km², xếp thứ 5
• Dân số: 2.161.755 người, xếp thứ 22

Vùng đất Quảng Ngãi xưa là một phần của Vương quốc Chăm Pa. Sau cuộc chiến tranh giữa Đại Việt và Chăm Pa vào thế kỷ XV, vua Lê Thánh Tông đã sáp nhập vùng đất này vào Đại Việt và thành lập thừa tuyên Quảng Nam. Năm 1604, Chúa Nguyễn Hoàng lập dinh trấn, đặt tên là trấn Quảng Ngãi. Tên gọi này được giữ cho đến ngày nay.

Trong suốt quá trình lịch sử, Quảng Ngãi nổi tiếng với truyền thống cách mạng. Đây là quê hương của cố Thủ tướng Phạm Văn Đồng và là nơi nữ bác sĩ Đặng Thùy Trâm đã sống và hy sinh. Các chiến thắng quân sự tiêu biểu gồm:  

• Khởi nghĩa Ba Tơ (11/3/1945): Một trong những cuộc khởi nghĩa giành chính quyền sớm nhất, thể hiện tinh thần cách mạng triệt để của Đảng bộ Quảng Ngãi.
• Chiến thắng Ba Gia (5/1965): Đánh bại một chiến đoàn tinh nhuệ của quân ngụy, góp phần làm thất bại chiến lược "Chiến tranh đặc biệt" của Mỹ.  
• Chiến thắng Vạn Tường (8/1965): Lần đầu tiên quân ta đối đầu trực tiếp với quân Mỹ, bước đầu đánh bại chiến lược "tìm diệt" của đối phương.  

Sau năm 1975, Quảng Ngãi gặp nhiều khó khăn. Tỉnh được hợp nhất với Bình Định thành tỉnh Nghĩa Bình vào năm 1975 và tái lập vào năm 1989.  

Sau khi tái lập, Quảng Ngãi chuyển mình từ một tỉnh thuần nông thành một trung tâm công nghiệp. Các dự án trọng điểm như: Nhà máy lọc dầu Dung Quất (vận hành năm 2009) đã tạo động lực phát triển lớn. Tốc độ tăng trưởng sản xuất công nghiệp đạt 17,2% mỗi năm, với giá trị sản xuất năm 2024 gấp gần 262 lần năm 1989. Khu kinh tế Dung Quất cũng thu hút các dự án quy mô quốc tế như VSIP và Hòa Phát, tạo ra hàng chục ngàn việc làm.  

Ngày 12 tháng 6 năm 2025, Quốc hội ban hành Nghị quyết số 202/2025/QH15 về việc sắp xếp đơn vị hành chính cấp tỉnh (nghị quyết có hiệu lực từ ngày 12 tháng 6 năm 2025). Theo đó, sáp nhập tỉnh Kon Tum vào tỉnh Quảng Ngãi.

Tỉnh Quảng Ngãi có 1 thành phố, 1 thị xã và 11 huyện như hiện nay.

Địa hình của tỉnh Quảng Ngãi được chia thành ba khu vực chính, mỗi khu vực có những đặc điểm riêng biệt và tiềm năng phát triển khác nhau:

• Vùng ven biển và đồng bằng phía Đông: Khu vực này trải dài từ Bình Sơn đến Đức Phổ, bao gồm các dải đồng bằng nhỏ dần và thấp hơn khi ra gần biển. Đây là nơi lý tưởng để phát triển nông nghiệp, nuôi trồng thủy sản, công nghiệp và dịch vụ, đặc biệt là tại Khu kinh tế Dung Quất - một trong những trung tâm công nghiệp trọng điểm của cả nước.
• Vùng trung du và miền núi phía Tây Nam: Với địa hình đồi núi thấp và trung bình (từ 200–800m), vùng này có lợi thế về tài nguyên rừng và khoáng sản. Đây là nền tảng vững chắc cho sự phát triển của nông - lâm nghiệp, kinh tế rừng và thủy điện nhỏ.
• Vùng cao nguyên phía Tây Bắc: Nổi bật với độ cao trung bình từ 800–2.500m, nơi đây có nhiều dãy núi lớn như Ngọc Linh. Đất đỏ bazan màu mỡ rất thích hợp để trồng các loại cây công nghiệp lâu năm như cà phê, cao su, hồ tiêu, đồng thời mở ra tiềm năng lớn cho du lịch sinh thái và nghỉ dưỡng.

Sự đa dạng về địa hình từ Tây Bắc xuống Đông Nam không chỉ tạo ra các tiểu vùng sinh thái độc đáo mà còn là cơ sở quan trọng để Quảng Ngãi xây dựng chiến lược phát triển bền vững, phù hợp với từng khu vực.

Khí hậu: Quảng Ngãi nằm trong vùng khí hậu nhiệt đới gió mùa, chịu ảnh hưởng của gió mùa Đông Bắc và gió mùa Tây Nam.

• Mùa khô: Từ tháng 2 đến tháng 8, trời nắng nóng, gió Tây khô. Nhiệt độ trung bình năm khoảng 25°C - 26°C.
• Mùa mưa: Từ tháng 9 đến tháng 1, mưa lớn, thường có bão và lũ lụt. Lượng mưa trung bình hàng năm là 2.000 - 2.500 mm.

Nền kinh tế Quảng Ngãi đang trên đà phát triển, với các ngành công nghiệp mũi nhọn:

• Công nghiệp: Khu kinh tế Dung Quất là một trong những trung tâm công nghiệp lớn của cả nước, bao gồm Nhà máy lọc dầu Dung Quất – nhà máy lọc dầu đầu tiên của Việt Nam. Đây là động lực chính thúc đẩy sự phát triển kinh tế của tỉnh.
• Nông nghiệp: Trồng lúa, mía, sắn và các loại cây công nghiệp ngắn ngày. Quảng Ngãi nổi tiếng với đường phèn, đường mía, và đặc biệt là hành, tỏi Lý Sơn.
• Thủy sản: Đánh bắt và nuôi trồng thủy sản phát triển mạnh nhờ lợi thế bờ biển dài.

Hệ thống giáo dục của Quảng Ngãi cũng được chú trọng. Tính đến giữa năm 2012, tỉnh đã có nhiều trường học đạt chuẩn Quốc gia ở các cấp học khác nhau, bao gồm 23 trường mầm non, 121 trường tiểu học, 63 trường THCS và 13 trường THPT. Công tác phổ cập mầm non cho trẻ 5 tuổi đạt 97% kế hoạch.

Ngoài ra, Quảng Ngãi còn có một hệ thống giáo dục đại học và cao đẳng tương đối hoàn chỉnh, bao gồm: Trường Đại học Phạm Văn Đồng, Trường Đại học Tài chính Kế toán, và các trường cao đẳng như Cao đẳng Y tế Đặng Thùy Trâm, Cao đẳng Công nghệ Dung Quất, Cao đẳng Việt - Hàn, và một số trường trung cấp nghề khác.

Quảng Ngãi là một tỉnh có tiềm năng phát triển lớn, kết hợp hài hòa giữa lợi thế địa lý, điều kiện tự nhiên và những giá trị văn hóa, lịch sử. Với vị trí chiến lược và sự phát triển của Khu kinh tế Dung Quất, Quảng Ngãi đang khẳng định vai trò là một trung tâm công nghiệp quan trọng của miền Trung, đồng thời vẫn giữ gìn được những nét đẹp văn hóa và cảnh quan thiên nhiên đặc trưng.