Lào Cai

Lào Cai là một tỉnh miền núi biên giới thuộc vùng Tây Bắc Bộ, Việt Nam, có chung đường biên giới với tỉnh Vân Nam, Trung Quốc. Lào Cai có vị trí quan trọng trong vùng Tây Bắc, là cửa ngõ kết nối Việt Nam với khu vực và quốc tế, đồng thời là trung tâm kinh tế, văn hóa và giao thương sầm uất. Trung tâm hành chính của tỉnh là phường Yên Bái, cách trung tâm Hà Nội 155 km. Tỉnh này nổi tiếng với các cảnh quan thiên nhiên hùng vĩ, đặc biệt là đỉnh núi Fansipan, "nóc nhà Đông Dương" cao 3.143 m.

Theo dữ liệu Sáp nhập tỉnh, thành Việt Nam 2025, Lào Cai có:

• Diện tích: 13.256,92 km², xếp thứ 8
• Dân số: 1.778.785 người, xếp thứ 26

Lào Cai có lịch sử lâu đời, từng là nơi cư trú của nhiều dân tộc thiểu số. Từ thời phong kiến, vùng đất này đã là một địa điểm giao thương quan trọng. Tên gọi "Lào Cai" chính thức xuất hiện từ thời nhà Nguyễn. Tên gọi này mang ý nghĩa là "Phố Cũ" hoặc "Chợ Cũ" và có nguồn gốc từ cách phiên âm của người dân địa phương và người Pháp. 

Trong thời Pháp thuộc, Lào Cai được người Pháp khai thác để phát triển kinh tế, đặc biệt là khai thác mỏ apatit. Sau năm 1954, Lào Cai trở thành một tỉnh của Việt Nam Dân chủ Cộng hòa và sau đó là Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam.

Năm 1979, tỉnh Lào Cai bị sáp nhập vào tỉnh Hoàng Liên Sơn. Tuy nhiên, đến năm 1991, tỉnh Lào Cai được tái lập, bao gồm các huyện Lào Cai, Cam Đường, Sa Pa, Bắc Hà, Mường Khương, Bát Xát và Văn Bàn. Từ đó đến nay, tỉnh đã có những bước phát triển vượt bậc về kinh tế và xã hội, đặc biệt là trong lĩnh vực du lịch và thương mại biên giới.

Ngày 12 tháng 6 năm 2025, Quốc hội ban hành Nghị quyết số 202/2025/QH15 về việc sắp xếp đơn vị hành chính cấp tỉnh (nghị quyết có hiệu lực từ ngày 12 tháng 6 năm 2025). Theo đó, sáp nhập tỉnh Yên Bái vào tỉnh Lào Cai.

Ngày 16 tháng 6 năm 2025, theo nghị quyết sửa đổi Hiến pháp năm 2013, toàn bộ các đơn vị hành chính cấp huyện tại tỉnh Lào Cai được giải thể. Cùng ngày, theo nghị quyết sắp xếp đơn vị hành chính cấp xã, tỉnh Lào Cai có 99 đơn vị hành chính cấp xã, gồm 10 phường và 89 xã.

Địa hình của Lào Cai rất đa dạng và hiểm trở, với nhiều đồi núi chằng chịt, tạo nên sự phân cấp độ cao rõ rệt. Hai dãy núi lớn chạy theo hướng Tây Bắc - Đông Nam là dãy Hoàng Liên Sơn ở phía tây và dãy Con Voi ở phía đông. Cấu trúc địa lý này đã tạo ra các vùng địa hình khác nhau: một vùng trũng nằm giữa hai dãy núi và một vùng đất khác ở phía tây dãy Hoàng Liên Sơn. Vô số ngọn núi nhỏ hơn cũng góp phần chia cắt địa hình, hình thành các tiểu vùng khí hậu riêng biệt.

Độ cao phân hóa rõ rệt, phần lớn diện tích tỉnh nằm ở độ cao từ 300m đến 1.000m. Điểm cao nhất là đỉnh Fansipan hùng vĩ trên dãy Hoàng Liên Sơn, cao tới 3.143m so với mực nước biển, trong khi đỉnh Tả Giàng Phình cũng đạt 3.090m.

Ngược lại, dải đất dọc theo sông Hồng và sông Chảy, bao gồm thành phố Lào Cai, Cam Đường, Bảo Thắng, Bảo Yên và phía đông huyện Văn Bàn, có địa hình thoải hơn và ít dốc hơn, với độ cao thấp nhất chỉ 80m tại huyện Bảo Thắng. Đây là những thung lũng và đồi thấp, rất thuận lợi cho việc phát triển nông nghiệp, lâm nghiệp và xây dựng cơ sở hạ tầng.

Lào Cai mang đặc trưng của khí hậu nhiệt đới gió mùa, lại thay đổi rất phức tạp do địa hình bị chia cắt sâu sắc. Sự chênh lệch nhiệt độ trong ngày có thể rất lớn, đặc biệt ở các vùng núi cao. Tại Sa Pa, nhiệt độ có thể giảm xuống dưới 0°C, gây ra hiện tượng băng giá hoặc tuyết rơi, được chia thành hai mùa rõ rệt: mùa mưa (từ tháng 4 đến tháng 10) và mùa khô (từ tháng 10 đến tháng 3 năm sau).

• Các vùng cao: Nhiệt độ trung bình dao động từ 15°C - 20°C. Riêng tại Sa Pa, nhiệt độ trung bình chỉ từ 14°C - 16°C và không bao giờ vượt quá 20°C. Lượng mưa trung bình hàng năm ở đây rất cao, từ 800mm đến hơn 2.000mm.
• Các vùng thấp: Nhiệt độ ấm hơn, trung bình từ 23°C - 29°C, với lượng mưa từ 400mm - 1.700mm.

Sương mù xuất hiện thường xuyên trên toàn tỉnh, có nơi sương rất dày. Vào những đợt rét đậm, các vùng núi cao và thung lũng kín gió còn xuất hiện sương muối kéo dài 2-3 ngày. Nhờ khí hậu mát mẻ độc đáo, Lào Cai có lợi thế đặc biệt để phát triển các loại cây trồng và sản vật ôn đới như hoa, quả, thảo dược và cá nước lạnh mà các vùng khác khó có được.

Kinh tế Lào Cai chủ yếu dựa vào 3 lĩnh vực chính: nông nghiệp, công nghiệp và dịch vụ.

• Nông nghiệp: Sản phẩm nông nghiệp chủ yếu gồm lúa, ngô, sắn, chè, và các loại rau, hoa ôn đới. Lào Cai nổi tiếng với các sản phẩm đặc sản như mận Bắc Hà, táo mèo, gạo nếp nương, và cá hồi Sa Pa.
• Công nghiệp: Là một trong những tỉnh có tài nguyên khoáng sản phong phú bậc nhất Việt Nam. Lào Cai sở hữu trữ lượng lớn apatit, đồng, sắt, và thiếc. Tỉnh có nhiều nhà máy khai thác và chế biến khoáng sản.
• Dịch vụ: Với lợi thế là tỉnh biên giới, Lào Cai có kim ngạch xuất nhập khẩu lớn với Trung Quốc qua Cửa khẩu quốc tế Lào Cai - Hà Khẩu. Du lịch là ngành kinh tế mũi nhọn, đặc biệt là tại thị xã Sa Pa, với lượng du khách đông đảo, đóng góp đáng kể vào tổng sản phẩm trên địa bàn (GRDP) của tỉnh.

Lào Cai là một tỉnh có mật độ dân số thấp so với cả nước, nhưng lại vô cùng đa dạng về thành phần dân tộc. Theo số liệu gần đây, dân số của tỉnh là khoảng hơn 730.000 người, với mật độ trung bình khoảng 115 người/km².

Điểm đặc biệt nhất về mặt xã hội của Lào Cai chính là sự đa dạng văn hóa với sự chung sống hòa thuận của 25 dân tộc anh em. Trong đó, dân tộc thiểu số chiếm hơn 66% tổng dân số (theo điều tra dân số năm 2019). Dân tộc Kinh chiếm khoảng 33,8%, còn lại là các dân tộc như:

• H'Mông: Chiếm tỷ lệ lớn nhất trong các dân tộc thiểu số.
• Dao: Nổi bật với trang phục và phong tục truyền thống.
• Tày: Sống chủ yếu ở các thung lũng, ven sông.
• Giáy, Nùng: Phân bố rải rác ở nhiều vùng.

Sự phân bố dân cư cũng có sự khác biệt rõ rệt giữa thành thị và nông thôn. Khoảng 76,5% dân số sống ở khu vực nông thôn, trong khi chỉ có khoảng 23,5% sống ở thành thị, tập trung chủ yếu tại thành phố Lào Cai.

Lào Cai là nơi cư trú của 25 dân tộc anh em, trong đó các dân tộc thiểu số chiếm hơn 60% dân số. Sự đa dạng về văn hóa này tạo nên một bản sắc độc đáo cho tỉnh. Các dân tộc chính bao gồm Kinh, H'Mông, Dao, Tày, Giáy, Nùng. Mỗi dân tộc có những nét văn hóa riêng biệt, thể hiện qua trang phục, phong tục tập quán, lễ hội, và các làn điệu dân ca.

Các điểm du lịch nổi tiếng ở Lào Cai bao gồm:

• Thị xã Sa Pa: Nổi tiếng với đỉnh Fansipan, nhà thờ đá, thung lũng Mường Hoa, và các bản làng dân tộc.
• Chợ phiên Bắc Hà: Được mệnh danh là "chợ phiên lớn nhất vùng Tây Bắc", họp vào mỗi Chủ nhật, là nơi giao lưu văn hóa và trao đổi hàng hóa của các dân tộc.
• Cột cờ Lũng Pô: Nơi con sông Hồng chảy vào đất Việt.
• Đền Thượng: Một trong những ngôi đền linh thiêng nhất ở Lào Cai, thờ Quốc công tiết chế Hưng Đạo Đại vương Trần Quốc Tuấn.

Lào Cai không chỉ là một tỉnh có vị trí chiến lược, mà còn là một vùng đất giàu tiềm năng với cảnh quan thiên nhiên hùng vĩ, tài nguyên thiên nhiên phong phú và bản sắc văn hóa đa dạng. Sự phát triển kinh tế - xã hội song hành với việc bảo tồn văn hóa và khai thác du lịch bền vững đã giúp Lào Cai trở thành một điểm sáng của vùng Tây Bắc Việt Nam.