
Được làm chủ yếu từ cá và muối, nước mắm là sản phẩm lên men có hương vị đặc biệt, đậm đà và rất phong phú, thường được sử dụng để tạo vị mặn và làm gia vị cho nhiều món ăn.
Quá trình lên men và lọc nước mắm
Quá trình sản xuất và lên men của nước mắm là một công việc tỉ mỉ và kéo dài, đòi hỏi sự kiên nhẫn và kỹ thuật. Đây là một quá trình tự nhiên, trong đó các nguyên liệu chính là cá (thường là cá cơm) và muối, được để lên men trong thời gian dài để tạo ra sản phẩm có hương vị đặc trưng và giàu dinh dưỡng.
Sau khi trộn cá và muối, hỗn hợp này sẽ được cho vào các thùng gỗ lớn hoặc các bể ủ bằng nhựa hoặc thép không gỉ. Các thùng này thường được làm từ gỗ như gỗ thông, gỗ dương để tạo ra môi trường tự nhiên giúp vi khuẩn và enzym phát triển tốt hơn. Quá trình ủ có thể kéo dài từ 6 tháng đến vài năm, tùy vào loại nước mắm muốn sản xuất. Trong môi trường có muối, vi khuẩn lactic và các enzym tự nhiên từ cá sẽ hoạt động, phân hủy protein trong cá thành các amino acids và peptide, tạo ra các hợp chất có hương vị đặc biệt. Quá trình lên men này có thể kéo dài từ 6 tháng đến 2 năm hoặc lâu hơn đối với các loại nước mắm cao cấp. Trong suốt quá trình này, hỗn hợp cá và muối sẽ từ từ phân hủy, tạo ra chất lỏng trong suốt, gọi là "nước mắm". Nước mắm càng được ủ lâu, hương vị sẽ càng đậm đà và có màu sắc sẫm hơn.
Sau khi quá trình lên men hoàn tất, nước mắm sẽ được lọc để loại bỏ các phần xác của cá, xương và các tạp chất. Nước mắm thành phẩm có thể được chiết xuất từ lớp lỏng trên cùng hoặc từ những mẻ nước mắm đầu tiên (nước mắm cốt), đây là loại nước mắm có chất lượng cao nhất.
Lưu trữ và đóng chai
Sau khi lọc, nước mắm sẽ được lưu trữ trong các thùng chứa lớn hoặc bể lưu giữ để ổn định hương vị. Trong quá trình này, nước mắm tiếp tục phát triển hương vị và màu sắc. Cuối cùng, nước mắm sẽ được đóng chai và chuẩn bị để phân phối ra thị trường.
Nước mắm được phân loại theo chất lượng, độ đậm đặc và thời gian lên men. Các loại nước mắm cao cấp như nước mắm nhĩ, cốt được chiết xuất từ mẻ đầu tiên, trong khi các loại nước mắm khác có thể được pha loãng hoặc dùng cho các mục đích khác nhau như nước mắm pha sẵn để ăn hoặc làm gia vị nấu ăn.
Nước mắm càng được ủ lâu, hương vị sẽ càng đậm đà và đặc trưng hơn. Chính nhờ vào quá trình lên men đã tạo nên những loại nước mắm có hương vị phong phú, làm gia vị không thể thiếu trong nhiều món ăn truyền thống của Việt Nam và các nước Đông Nam Á.