NCS-ThS Hồ Minh Châu
Giới thiệu
Nhà thờ họ Hồ Quỳnh Đôi tọa lạc tại xã Quỳnh Đôi, huyện Quỳnh Lưu, tỉnh Nghệ An, (nay là xã Quỳnh Anh) là một trong những công trình tiêu biểu cho họ Hồ Việt Nam và mô hình nhà thờ họ ở Bắc Trung Bộ. Công trình này được Bộ Văn hóa – Thông tin công nhận là Di tích Lịch sử – Văn hóa cấp Quốc gia ngày 22/01/1992 (Bộ Văn hóa – Thông tin, 1992).
Khởi nguồn lịch sử
Theo gia phả họ Hồ, thủy tổ là Hồ Kha đưa con Hồ Hồng đến khẩn vùng đất Thổ Đôi (khai cơ năm 1378 - thế kỷ XV) sau này gọi là Quỳnh Đôi (Hồ tộc gia phả, lưu tại Nhà thờ họ Hồ Quỳnh Đôi). Ghi chép trong Nghệ An ký cũng khẳng định đây là vùng đất hiếu học, nhiều danh nhân văn hóa, khoa bảng (Bùi Dương Lịch, 1819/2007).
Kiến trúc & nghệ thuật
Nhà thờ họ Hồ Quỳnh Đôi xây theo lối nhà ba gian hai chái truyền thống, kết cấu gỗ lim, mái ngói diêm chồng, nội thất chứa đựng hệ thống bài vị, ngai thờ, hoành phi, câu đối và bộ đồ thờ ngũ sự bằng đồng tượng trưng cho văn hóa dòng họ và tín ngưỡng thờ tự tổ tiên với các chi tiết chạm khắc “tứ linh”, “tứ quý” (Nguyễn, 2002). Hoành phi, câu đối, đại tự “Trung Tâm Thành Tổ” mang phong cách thời Nguyễn, thể hiện sự gắn kết giữa tín ngưỡng tổ tiên và mỹ thuật đình chùa vùng Bắc Bộ (Nguyễn, 2015). Gần đây được cải tạo, xây mới và mở rộng quy mô, diện tích, trông bề thế hơn, đẹp hơn (deoca.vn).
Văn hóa tín ngưỡng, thờ cúng Tổ tiên
Không gian thờ tự trung tâm đặt ngai thờ và bài vị cụ Hồ Kha, kèm các thế hệ hậu duệ được phối tế. Bộ đồ thờ ngũ sự bằng đồng (đỉnh, hạc, chân nến, đèn, bình hoa) thể hiện đầy đủ nghi lễ truyền thống (Trần, 2018). Nhà thờ đồng thời là nơi giáo dục đạo lý “uống nước nhớ nguồn”, nơi con cháu tập hợp trong các dịp lễ giỗ tổ, lễ Kỳ yên (Phạm, 2020).
Quỳnh Đôi là một trong ba nhà thờ lớn của họ Hồ nằm ở phía Bắc tỉnh Nghệ An, các nhà thờ cách nhau bán kính chừng 10-15 km. Việc thờ cúng tổ tiên được duy trì hàng ngàn năm qua tại ba nhà thờ, tạo nên nét văn hóa độc đáo để bà con qua lại thờ cúng tổ tiên và thăm viếng nhau. Trước kia, Xuân tế nhà thờ Tam Công cúng vào ngày chiều mùng 9 và trưa mùng 10, Quỳnh Đôi cúng vào ngày chiều 11 và trưa 12 tháng Giêng; từ năm 2005, sau khi phục dựng Đền thờ Bào Đột, Ban liên lạc họ Hồ Việt Nam chọn chiều mùng 10 và trưa 11 tháng Giêng, xen giữa lễ cúng hai nhà thờ lớn, tạo nên Xuân tế liên hoàn và kết nối. Lễ cúng Tổ, theo phong tục từ xa xưa được tổ chức vào ngày 26 tháng 3 tại nhà thờ Tam Công, đến năm 2018 thì Đền thờ Hồ Hưng Dật tổ chức lại lễ cúng Tổ vào ngày 25 tháng 3 âm lịch.
Truyền thống khoa bảng
Quỳnh Đôi nổi danh là làng khoa bảng, từ thế kỷ XVI–XIX (Quốc triều Hương khoa lục, 1893/2006). Riêng dòng họ Hồ có nhiều học giả, danh nhân nổi tiếng như Hồ Sĩ Dương (Tiến sĩ, 1661), Hồ Phi Tích (Tiến sĩ, 1667), Hồ Sĩ Tân (Tiến sĩ, 1683), Nữ sĩ Hồ Xuân Hương thế kỷ XVIII. Đây là minh chứng rõ rệt cho truyền thống hiếu học và gắn bó mật thiết giữa nhà thờ và sự nghiệp giáo dục dòng họ. Bên cạnh đó, theo bài viết “Làng di sản Quỳnh Đôi: Sau ánh hào quang” (BaoQuốcTế / Dan Việt), từ năm 1444 đến 1918 (thời kỳ khoa thi phong kiến, chữ Hán) truyền thống khoa bảng làng Quỳnh Đôi có các thành tích sau:
Loại đỗ đạt | Số lượng |
Tú tài & Cử nhân | 734 người |
Phó bảng | 4 người |
Tiến sĩ | 7 người |
Hoàng Giáp | 2 người |
Thám hoa | 1 người |
Giá trị hiện tại
Ngày nay, nhà thờ không chỉ là di tích kiến trúc, nghệ thuật mà còn là trung tâm văn hóa, tâm linh của dòng họ Hồ, đồng thời trở thành địa chỉ du lịch văn hóa tâm linh của Nghệ An (Sở Văn hóa & Thể thao Nghệ An, 2021).
Kết luận
Nhà thờ họ Hồ Quỳnh Đôi là biểu tượng điển hình của văn hóa dòng họ Việt Nam, vừa mang giá trị lịch sử, vừa là không gian lưu giữ ký ức cộng đồng. Họ Hồ Đại tộc Quỳnh Đôi bảo tồn và phát huy giá trị di tích này không chỉ giúp duy trì truyền thống dòng họ Hồ mà còn đóng góp vào di sản văn hóa quốc gia.
Tài liệu tham khảo
- Bộ Văn hóa – Thông tin. (1992). Quyết định xếp hạng Nhà thờ họ Hồ Quỳnh Đôi là Di tích lịch sử – văn hóa cấp quốc gia. Hà Nội.
- Bùi Dương Lịch. (1819/2007). Nghệ An ký (Tái bản, dịch và chú giải). NXB Khoa học Xã hội.
- Hồ tộc gia phả. (Bản lưu tại Nhà thờ họ Hồ Quỳnh Đôi, Quỳnh Lưu, Nghệ An).
- Nguyễn, V. H. (2002). Kiến trúc nhà thờ họ ở Bắc Trung Bộ. Tạp chí Kiến trúc, (6), 45–53.
- Nguyễn, Q. T. (2015). Mỹ thuật đình chùa Việt Nam thế kỷ XVII–XIX. NXB Văn hóa Thông tin.
- Nguyễn Thị Chân Quỳnh. (1999). Các nhà khoa bảng Việt Nam (1075–1919). NXB Văn học.
- Phạm, M. H. (2020). Tín ngưỡng thờ tổ tiên và văn hóa dòng họ ở Việt Nam. Tạp chí Văn hóa Dân gian, 4, 112–120.
- Quốc triều Hương khoa lục. (1893/2006). NXB Văn học.
- Sở Văn hóa & Thể thao Nghệ An. (2021). Báo cáo công tác bảo tồn di tích trên địa bàn tỉnh Nghệ An giai đoạn 2016–2021. Nghệ An.
- Trần, V. B. (2018). Đồ thờ và biểu tượng trong văn hóa dòng họ Việt. NXB Chính trị Quốc gia.
- https://deoca.vn/tin-tap-doan/khanh-thanh-khuon-vien-va-trong-cay-tai-nha-tho-ho-ho-dai-toc.html?utm_source=chatgpt.com
Nguyễn Nhật Thanh |
khoảng 1 giờ trước
Nguyễn Nhật Thanh |
2 ngày
Nguyễn Nhật Thanh |
3 ngày
Nguyễn Nhật Thanh |
khoảng 1 giờ trước
Nguyễn Nhật Thanh |
2 ngày
Nguyễn Nhật Thanh |
3 ngày
Nguyễn Nhật Thanh |
3 ngày
Nguyễn Nhật Thanh |
4 ngày
Nguyễn Nhật Thanh |
5 ngày
Nguyễn Quỳnh Nhi |
5 ngày
